بیمارستان آیت اله کاشانی
۱۴۰۳/۸/۲۳
1398/09/30
شب يلدا مبارك
شب يلدا مبارك
 
 
 شب يلدا يكي از فرهنگ ها و سنت هاي ايرانيان است كه خانواده ها را دور هم جمع مي كند و  آماده آمدن فصل زمستان مي شوند.
 

برگزاري جشن شب يلدا در 30 آذر

 با فرا رسيدن روزهاي آخر پاييز حس و حال عجيبي در بين ايرانيان براي  جشن شب چله به چشم مي خورد. شبي كه تنها يك دقيقه طولاني تر از شب هاي ديگر سال است . شبي كه با يك دقيقه طولاني بودنش همه اعضاي خانواده، فاميل ها را در كنار بزرگ ترها جمع مي كند و موجب شادي مي شود.
 

آيين هاي شب يلدا چيست؟

در بلندترين شب سال آيين‌هاي مختلفي برگزار مي‌شود اما چند مورد مشترك آن در همه شهرها يكسان است. خانواده‌ها با دورهمي كه دارند سعي مي‌كنند بهترين لذت را در اين شب كسب كنند و استخاره با قرآن يكي از اين آيين‌هايي است كه در شب چله اتفاق مي‌افتد تا بركت زندگي خود را دوچندان كنند.

شاهنامه خواني و فال حافظ گرفتن يكي از آئين هاي ايرانيان در اين شب است. در شب چله بيش از هر زمان ديگري شعرهاي حماسي شاهنامه و شعرهاي عاشقانه حافظ خوانده مي شود و با آرزويي در دل، تفال بر ديوان حافظ زده مي شود. اين سنت شيرين هرسال با لذت و گرمي خاص تر و بهتري از سال هاي گذشته برگزار مي شود.
 
در جشن شب يلدا سفره اي بزرگ از ميوه و آجيل پهن مي شود البته هندوانه و انار و پشمك از اصلي ترين خوراكي هاي شب يلدا هستند.در اين  شب بزرگ تر ها قصه مي گويند.

با توجه به رسم و رسوم شهرها نحوه چيدمان سفره شب يلدا متفاوت است.
 

آداب و رسوم شب يلدا در شهر‌هاي مختلف ايران

گيلاني‌ها در شب يلدا فال «هندانه پوس» يا همان پوست هندوانه مي‌گيرند. آن‌ها در اين شب هندوانه را به چهار قسمت تقسيم مي‌كنند و قسمت‌ها را پشت سرشان مي‌اندازند. اگر دو قاچ هندوانه سفيد و دو قاچ سبز بود، يعني اينكه نتيجه فال نه بد است و نه خوب. اگر سه قاچ سبز و يك قاچ سفيد باشد، يعني خوب آمده و اگر برعكس اين حالت باشد، يعني سه قاچ سفيد و يك قاچ سبز باشد يعني بد است. اگر هر چهار قاچ سبز باشد، يعني خيلي خوب است و مي‌توان رويابافي كرد و اگر هرچهار قاچ سفيد باشد، يعني خيلي بد است و نبايد چندان به موضوع دل خوش كرد.

شيرازي‌ها هم در شب يلدا فال كلوك مي‌گيرند. آن‌ها در اين شب نشانه خاصي مثلا يك اسكناس را درون كوزه بزرگ و دهان‌گشادي مي‌اندازند و بعد فردي مي‌آيد و نشانه را برمي‌دارد و براي فرد مورد نظر فال حافظ مي‌گيرد، از شعري كه آمده مي‌شود به نتيجه فال هم پي برد.

آداب و رسوم شب چله

قزويني‌ها در شب يلدا سفره شب‌چره مي‌اندازند. آن‌ها در شب يلدا خنچه‌اي متشكل از كله قند و هفت نوع ميوه مثل گلابي، خربزه، سيب و هندوانه را از طرف داماد براي عروس مي‌فرستند. اين خنچه با نام خنچه چله شناخته مي‌شود.

تبريزي‌ها معتقدند با خوردن هندوانه سوز و سرماي زمستان از آن‌ها دور مي‌شود؛ بنابراين در شب يلدا هندوانه مي‌خورند و بيشتر وقت‌ها اولين ضربه به هندوانه را ريش سفيد و بزرگ فاميل مي‌زند. او در اين زمان مي‌گويد بلا‌ها را امروز بريديم.

بزرگان فاميل در كهكيلويه و بويراحمد در شب يلدا براي ساير اعضاي خانواده متيل مي‌گويند. متيل داستاني افسانه‌اي و طولاني بوده كه نسل به نسل و به طور شفاهي از گذشتگان به ارث رسيده است. آيين كاسه بهره يا بردن غذا براي همسايه‌هاي فقير يكي ديگر از آيين‌هاي سنتي مردم ديار كهكيلويه و بويراحمد است.

مردم خطه خراسان جنوبي در شب يلدا مراسم كف زدن را برگزار مي‌كنند. آن‌ها در اين شب ريشه گياهي به نام چوبك را در آب خيس كرده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالي به نام «تغار» مي‌ريزند. مردان و جوانان فاميل با دسته‌اي از چوب‌هاي نازك درخت انار به نام «دسته گز» مايع به دست آمده را آنقدر هم مي‌زنند تا به صورت كف درآيد و اين كار بايد در محيط سرد صورت گيرد تا مايع به دست آمده كف كند. كف آماده شده با مخلوط كردن شيره شكر آماده خوردن شده و پس از تزيين با مغز گردو و پسته براي پذيرايي مهمانان برده مي‌شود.

سفره شب چله

همداني‌ها در شب يلدا فال سوزن مي‌گيرند. آن‌ها در اين شب دور تا دور اتاق مي‌نشينند و پيرزني به طور پياپي شعر مي‌خواند. دختر بچه‌اي پس از اتمام هر شعر بر يك پارچه نبريده و آب نديده سوزن مي‌زند و مهمان‌ها بنا به ترتيبي كه نشسته‌اند شعر‌هاي پيرزن را فال خود مي‌دانند.

مردم كرمان هم شب يلدا را تا سحر انتظار مي‌كشند تا از قارون افسانه‌اي استقبال كنند. آن‌ها باور دارند قارون در لباس هيزم‌شكن براي خانواده‌هاي فقير تكه‌هاي چوب مي‌آورد. اين چوب‌ها به طلا تبديل مي‌شوند و براي آن خانواده، ثروت و بركت به همراه مي‌آورند.

يلداي تهران با ميوه‌هاي تازه فصل پاييز ، ميوه‌هاي خشك شده تابستان آجيل مخصوص، شيريني و هندوانه به صبح مي‌رسيد.

يلدا در ميان زنجاني ها شبي ميمون و مبارك است كه توسط آنها گرامي داشته مي شود. صله ارحام يكي از بهترين دستاوردهاي شب يلدا عنوان است. در زنجان در شب يلدا پيران و خردسالان جوانان و به خصوص بزرگترهاي ايل در كنار هم جمع مي شوند.

اصفهاني‌ها دوشب را به عنوان شب چله برپا مي‌كردند و آيين‌هاي مخصوص به اين شب را به جا مي‌آوردند. آيين شب چله در شهر اصفهان خانوادگي برگزار مي‌شده است و خانواده‌هاي اصفهاني با پهن كردن سفره‌يي با عنوان «سفره شب چله»، اين شب را گرامي مي‌داشتند.

تاريخچه شب يلدا

هندوانه به‌عنوان نمادي كروي كه برونش سبز و درونش قرمز است و سمبل خورشيد محسوب مي‌شود ، به‌ عنوان مهمترين ميوه بر سر سفره چله قرار مي‌گيرد . از ديگر بخشهاي اين آيين در اصفهان قديم پهن كردن تمام البسه و رخت خوابها در هواي آزاد بويژه در مقابل خورشيد با هدف خوش آمدگويي به «عمو چله» و «چله زري» بوده است.

در خطهٔ شمال و آذربايجان رسم بر اين است كه در اين شب خوانچهاي تزيين شده به خانهٔ تازه عروس يا نامزد خانواده بفرستند. مردم آذربايجان در سيني خود هندوانه ها را تزئين مي كنند و شال هاي قرمزي را اطرافش مي گذارند. درحالي كه مردم شمال يك ماهي بزرگ را تزئين مي كنند و به خانهٔ عروس مي برند.

نام گذاري يلدا به (شب چله)به اين علت است كه در باور تاريخي و اجتماعي مردم اين منطقه در حقيقت زمستان به دوبخش چله بزرگ و چله كوچك تقسيم شده كه چهل روز اول (از اول دي ماه تا دهم بهمن) را چله بزرگ و بيست روز بعدي را (از دهم بهمن تا اول اسفند) چله كوچك مي نامند.

در اردبيل رسم است كه خانواده ها شب يلدا دور هم جمع مي شوند و تا پاسي از شب با هم شب نشيني مي كنند. هنداونه، انار، پرتقال، تخمه، ماهي پلو از جمله خوراكي هايي است كه در استان اردبيل مرسوم است.

انار شب چله

شب يلدا در قوم بختياري به عنوان شب چله خوانده مي‌شود، بختياري‌ها در اين شب كدو تنبل‌هاي بزرگي كه نماد خورشيد را براي آن‌ها دارد، آب‌پز مي‌كنند و آن‌را به صورت ريز ريز شده در آش كشك مي‌خورند.

شب چله در ميان مردم مناطق لر و لر نشين داراي آداب و رسوم خاصي است و به آن «شو اول قاره» مي‌گويند. شب نشيني، ديد و بازديد اقوام، فال چهل سرو، فال حافظ، پختن غذاهاي خاص اين شب، دراز كردن شال يا چادري از پشت بام همسايه براي دريافت آجيل و ميوه از سوي ديگر همسايگان و خواندن اشعاري به همين منظورمثل، امشو اول قاره، خير د هونت بواره ( امشب اول يلدا يا اول زمستان است خير ازخانه ات ببارد) ، نون و پنير و شيره _ كيخا هونت نميره (نان و پنير و شيره كدخدا (صاحب خانه) خانه ات نميرد) ، چي به علي كوشكه بياره( چيزي بده علي كوچك يا بچه ات بياورد) ميخوانند.
 

 اما چرا شب يلدا را جشن مي گيريم؟

براي اين سوال مي توان دلايل زيادي را مطرح كرد اما به طور كلي موارد زير مي توانند بخشي از علت جشن گرفتن شب يلدا باشند.

در ايران باستان شغل اكثر مردم كشاورزي بوده و از اين راه امرار معاش مي كردند.  به همين دليل با تغيير فصل هاي سال شغل آن ها هم دچار دگرگوني مي شد از اين رو ايراني هاي قديم بر اساس تجربه به اين نتيجه رسيدند كه شب اول زمستان طولاني ترين شب سال است و پس از آن روزها بلندتر مي شود به همين دليل شب يلدا را شب تولد خورشيد مي دانستند.

 ايرانيان بر اين باور بودند كه تاريكي، نماد اهريمن و روشنايي نمادي از خير و نيكي است. به همين دليل در آخرين شب پاييز كه تاريكي طولاني تر است براي از بين رفتن اهريمن جشن مي گرفتند. روزهاي بعد از سي ام آذر طولاني تر مي شود كه به معناي پيروزي خورشيد و نور بر تاريكي است.
 

چرا برخي اين شب را چله و برخي يلدا مي نامند؟

در ادبيات و اشعار فارسي ايراني يلدا به معناي تولد آمده است و ابوريحان بيروني اين شب را تولد خورشيد ناميده است. اما چله نيز نام ديگري است كه بر اين شب گذاشته شده است چرا كه از اول زمستان تا دهم بهمن را چله بزرگ و اوج سرما مي دانند.

 
 

 چرا هندوانه نمادي از شب يلداست؟

هندوانه يكي از ميوه هاي محبوب تابستاني است ولي چرا در شب يلدا هندوانه مي خوريم؟ بر اساس باور ايراني ها خوردن هندوانه در شب يلدا باعث مي شود كه در سراسر زمستان، سرما و بيماري بر شما غلبه نمي كند.
انار در شب چله نماد چيست؟

انار  نمادي از شادي و زايش است كه با خوردن آن در شب يلدا انرژي و جاني تازه مي گيريم.

 جالب است بدانيد كه شب يلدا در كشورهايي مانند پاكستان، تاجيكستان و افغانستان  هم جشن گرفته مي شود. اميد كه امسال هم مانند سال هاي گذشته شبي به يادماندني را براي خود و خانواده تان رقم بزنيد.
رسم هديه شب چله براي نوعروسان

شب يلدا براي دختراني كه به تازگي ازدواج كرده اند يا در نامزدي و عقد به سر مي‌برند، حال و هواي ديگري دارد. از ديرباز رسم بر اين بوده كه تازه داماد‌ها در شب يلدا براي نوعروس خود طبق پيش كشي مي‌برند.

در اين شب خانواده عروس خود را براي پذيرايي از خانواده داماد آماده مي‌كنند؛ بر طبق سنت‌هاي ايراني، رسم بر اين است كه در بلند‌ترين شب سال خانواده‌هايي كه تازه وصلت كرده اند، دور هم جمع شوند و خوشحالي و شادي را به شيوه ديگري جشن بگيرند. در اين ميان هدايايي هم از طرف خانواده داماد به عروس تقديم مي‌شود كه لبخند پر رنگ تري را روي چهره عروس خانم مي‌نشاند تا شادي و نشاط اين شب بلند بيشتر شود.

سفره شب چله

هدايايي كه در شب چله خانواده داماد براي تازه عروس در نظر مي‌گيرند، در بيشتر فرهنگ‌ها تقريباً به يك شكل است. آجيل و ميوه‌هاي تزيين شده پاي ثابت هداياي شب يلدا هستند كه به شكل‌هاي زيبايي تزيين مي‌شوند. خانواده داماد هديه‌اي هم براي عروس در نظر مي‌گيرند كه به طور معمول يك لباس زمستاني يا پارچه است.
 
 

نظر اسلام در مورد شب يلدا چيست؟

 
 شب يَلدا يا شب چلّه بلندترين شب سال در نيم‌كره شمالي زمين است. اين شب به زمان بين غروب آفتاب از 30 آذر (آخرين روز پاييز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دي (نخستين روز زمستان) اطلاق مي‌شود. ايرانيان و بسياري از ديگر اقوام شب يلدا را جشن مي‌گيرند.

شرق شناسان و مورخان متفق القولند كه ايرانيان نزديك به چند هزار سال است كه شب يلدا آخرين شب پاييز و آذر ماه را كه درازترين و تاريك ترين شب در طول سال است تا سپيده دم بيدار مي‌مانند، در كنار يكديگر خود را سرگرم مي كنند تا اندوه غيبت خورشيد و تاريكي و سردي روحيه آنان را تضعيف نكند.

واژه يلدا، از دوران ساسانيان كه متمايل به به كارگيري خط (الفباي از راست به چپ) سرياني شده بودند به كار رفته است. يلدا همان ميلاد به معناي زايش- زاد روز يا تولد است كه از آن زبان سامي وارد پارسي شده است.  بايد دانست كه هنوز در بسياري از نقاط ايران مخصوصاً در جنوب و جنوب خاوري براي ناميدن بلندترين شب سال، به جاي شب يلدا از واژه مركب شب چله استفاده مي شود.
درباره ديدگاه اسلام در مورد سنت پيشينيان بايد عرض كنيم: اسلام در مقابل سنتها و آيين هاي اقوام و مللي كه به اسلام گرويده شده و مسلمان مي‌شوند واكنشهاي مختلفي را دارد:

1. يا آن سنت و آيين مخالف آموزه هاي شريعت اسلام بوده ، كه اسلام با آن گونه سنت ها مقابله كرده و رد مي كند(مانند زنده به گور كردن دختران اعراب و ...)
بيشتر بخوانيد:

    برگزارى نمايشگاه مشترك ايران و جمهوري آذربايجان
    نكوداشت ناصر فرهنگ فر برگزار مي شود/ ميزباني فرهنگسراي ارسباران

2. يا آن سنت و آيين موافق و مطابق با آموزه هاي دين اسلام است، كه اسلام آنها را قبول كرده و تأييد مي كند. مانند سنت پاكيزه گي و رفع كدورت و صله رحم در عيد نوروز ايرانيان

3. يا آن سنت؛ سنخيت و يا عدم سنخيتي با آمورزهاي دين اسلام ندارد و انجام آن مخالفتي با احكام الهي نمي‌كند و دين اسلام هم آنها را رد نمي كند.

مانند خيلي از رسوم وآيين هاي محلي اقاليم مختلف جهان اسلام نظير؛ «صحبت كردن،مراسم ازدواج، و...

چند نكته:

در مواردي اسلام برخي از رسوم را طبق مبناي فوق اصلاح كرده و قسمت‌هائي را رد و قسمتهايي را تأيي مي كند.

♦️حال با توجه به اين مقدمه اي كه ذكر شد متوجه مي‌شويم كه سنت باستاني شب يلدا تا جائيكه مستلزم احياي آموزه هايي چون؛ صله رحم، احترام به بزرگان، همدلي و صميميت در خانواده، و...شود خوب و پسنديده مي باشد.

♦️ اگر در اجراي اين سنت‌ها دچار افراط كاري شويم نظير: اسراف در مخارج، چشم هم چشمي و آوردن فشار مالي نامناسب به خانواده و ... قطعاً مخالف احكام دين اسلام بوده و مردود است.

منبع: الآثار الباقية عن القرون الخالية/ابوريحان بيروني/متن، ص: 363
 
بيمارستان آيت الله كاشاني شهركرد
تعداد بازدید:
478
نویسنده:
منبع:
امتیازدهی
میانگین امتیازها:0 تعداد کل امتیازها:0
مشاهده نظرات (تعداد نظرات 0)

ارسال نظرات
نام
آدرس پست الکترونیکی شما
شماره تلفن
توضیحات
خواندن کد امنیتی تغییر کد امنیتی
کد امنیت
آدرس : شهركرد ،خيابان پرستار ، بيمارستان آيت الله كاشاني
كدپستي : 8816758915   تلفن : 41-32264825 -038
دور نگار :  32228600 -038
پست الكترونيك بيمارستان :Kashani@skums.ac.ir
تاریخ بروز رسانی 1403/08/22
کلیه حقوق این وب سایت متعلق به دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد میباشد.
Copyright © 2014 S.K.U.M.S - All rights reserved
A+ A-
Powered by DorsaPortal